آرامگاه، گورستان و قبرستان در معنی کلی به محل دفن اجساد انسان گفته می‌شود. اما در فرهنگ بزرگ سخن آمده است: «قبر، گور، جای زندگی، مسکن، منزل، مقر و پناهگاه.»
همه ی ما وقتی از دنیا می رویم نام و خاطراتمان را بعد از مدتی کوتاه با خودمان دفن می کنیم. اما شخصیت های تاثیر گذار جامعه برای عبرت و پند آیندگان، نام و آثار شان برای همیشه در ذهن تاریخ خواهد ماند.
امروز اگر من و شما به آرامگاه دوستان و اقوام خود سر می زنیم؛ بیشتر بهانه ایست برای تسکین درد دل خودمان که در کنار سنگ قبر آنها خلوت کنیم و سنگینی بار دلمان را برای مدتی سبک نماییم. حالا سوال اینجاست که به چه هدف از آرامگاهِ بزرگان ادب فارسی دیدن می کنیم!؟
تا حالا از خودتان پرسیده اید چرا آرامگاه فردوسی (توس خراسان)، خیام (نیشابور)، عطار (نیشابور)، حافظ (شیراز)، سعدی (شیراز) و باباطاهر (همدان) این همه بازدید کننده از داخل و خارج از کشور دارد!؟
به توس خراسان سفر کرده اید؟ بیشتر بازدید کننده ها، وقتی بالای سنگ قبر حکیم ابوالقاسم فردوسی می ایستند. بعد از خواندن فاتحه، نگاه به متن شعر روی سنگ قبر او می اندازند، با نمای داخلی و بیرونی آرامگاه عکس می اندازند تا خاطره ایی شود برای آلبوم زندگی شان.
دلیل دیگر می توان گفت شناسنامه ایست برای نشان دادن هویت ادبی کشورمان به مردم جهان. در طول سال به بهانه های مختلف اساتید دانشگاه، شاعران و شخصیت های ادبی داخل و خارج از کشور در آرامگاه بزرگان ادب فارسی گردهم می آیند تا با یاد آنها از شخصیت و آثار ارزشمندشان قدردانی و ستایش کنند.
امروز آرامگاه بسیاری از شخصیت های برجسته ادبی در نقاط مختلف دنیا به شکل مجزا و مختص آن شخص وجود دارد و جنبه زیارتی و گردشگری پیدا کرده اند.
ایران
ادبیات ایران چهره‌های بین المللی شناخته شده‌ای دارد که بیشتر آنها شاعران سده‌های میانه هستند. آوازه برخی شاعران و نویسندگان ایرانی از مرزهای ایران فراتر رفته و آثارشان به زبان های زنده دنیا برگردانده شده است. گوته شاعر و نویسنده آلمانی (۱۸۳۲ – ۱۷۴۹) باور دارد: «ادبیات فارسی، یکی از چهار ارکان ادبیات بشر است.»
بزرگترین آرامگاه ادبی ایران را می توان آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی نام برد که در سال ۱۳۱۳ هم‌زمان با آیین‌های هزاره فردوسی در توس در شمال مشهد احداث شد.
آرامگاه حکیم سخن، سعدی شیرازی کنار باغ دلگشا در دامنه کوه در شمال شرق شیراز قرار دارد. علاوه بر آن آرامگاه خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی در شمال شهر و در جنوب دروازه ی قرآن به شیوه ی معماری مربوط به دوره‌های هخامنشیان و زندیان واقع است.
بنای تاریخی آرامگاه فرید الدین عطار نیشابوری در دوره تیموری توسط امیر علیشیر نوایی بر روی قبر عطار ساخته شد. این بنا دارای هشت ضلع و گنبدی کاشی کاری شده و چهار در ورودی است که در باغی بزرگ در کنار آرامگاه کمال الملک نقاش معاصر واقع است.
طراح و معمار بنای یاد بود خیام نیشابوری و محوطه پیرامونی آن مهندس هوشنگ سیحون است. هوشنگ سیحون خود درباره این بنا می‌گوید: «خیام ریاضیدان، منجم و ادیب بود؛ سعی داشتم که این سه جنبه شخصیتی در مزارش تجلی پیدا کند من ده پایه برای آرامگاه در نظر گرفتم عدد ده اولین عدد دو رقمی است و پایه و اساس بسیاری از اعداد می‌باشد از هر پایه دو تیغه بر پایه مدل ریاضی خاصی به صورت مورب بالا می‌رود و با دیگر تیغه‌ها برخورد می‌کنند و از روبه‌رو بر روی پایه مقابلشان پائین می‌آید همه این تیغه‌های مورب در محور عمودی وسط برج همدیگر را قطع می‌کنند سطح پیچیده حاصله بر اثر یک فرمول ریاضی به وجود آمده که سنبله جنبه ریاضیان خیام است از طرف دیگر تقاطع تیغه‌ها در سقف آرامگاه یک ستاره به وجود می‌آورد که سمبل ستاره‌شناسی خیام محسوب می‌شود»
علاوه بر شاعران برجسته، ادبیات معاصر ایران از زمان مشروطه تا به امروز شخصیت های شناخته شده ایی مانند علی اکبر دهخدا (ابن بابویه شهر ری)، جلال آل احمد (مسجد فیروز آباد در شهر ری)، صادق هدایت (گورستان پرلاشز در پاریس)، بزرگ علوی (گورستان تمپل هوف در برلین)، هوشنگ گلشیری (تهران)، سهراب سپهری (امام زاده سلطان علی بن محمد باقر در روستای مشهد اردهان در اطراف کاشان) و احمد شاملو (امام زاده طاهر کرج) دارد.
نویسندگان جهان
در برخی کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین، نویسندگان و شاعران جزء ثروت های ارزشمند آن کشور محسوب می شوند. نام این نویسنده ها برای دولت و مردم آن کشور بسیار اهمیت دارد، زیرا نام، تاریخ تولد و آثار آنها هویت ادبی و تمدن آن کشور را نشان می دهد.
موردی که حائز اهمیت است؛ ارزش و مقامی است که آنها به آرامگاه و بنای یادبود نویسندگان و شاعران محبوبشان می دهند. انجمن های ادبی در این کشورها بسیار آزادانه فعالیت می کنند و با برگزاری گردهمایی و مناسب های ویژه سعی بر زنده نگه داشتن نام و آثار آن نویسنده خاصِ خود را دارند.
قبر ویلیام شکسپیر در کلیسای مقدس ترینتی واقع است. قطعه‌ای ادبی نیز بر روی سنگ قبر آن حک شده است: «به خاطر حضرت مسیح از کندن خاکی که اینجا را احاطه کرده خودداری کن، خجسته باد کسی که این خاک را رها کند و نفرین باد کسی را که استخوان‌های مرا بردارد.»
در زمان در گذشت «هانس کریستین آندرسن» و «ویکتور هوگو»، دانمارک و فرانسه باعث سوگ ملی شد و میلیون ها نفر در مراسم خاکسپاری آنها شرکت کردند.
مارک تواین (گورستان وودلاف در امریکا)، جورج اورول (درخواست خودش، پیکرش را سوزانده و خاکسترش را در گورستانی گمنام و پرت در دهکده‌ای به نام ساتن کورتینی در نزدیکی آکسفورد به خاک سپردند. بر روی سنگ قبرش نیز هیچ اشاره‌ای به شهرت و نامی که بدان آوازه جهانی داشت؛ نشده است)، ژان پل سارتر (خاکستر او در گورستانی در حوالی محل زندگی دوران پیری اش در محله‌ای از پاریس به خاک سپرده شد، جایی که شش سال بعد همسفر زندگی اش سیمون دوبووار به همراهش آرمید)، اونوره دو بالزاک (درقبرستان پرلاشز) فرانتس کافکا (گورستان یهودی‌ها در ژیژکوف پراگ) و ویکتور هوگو (پانتئون نزدیک پارک لوگزامبورگ)، هانس کریستین اندرسن (کپنهاک) و فرانتس کافکا (گورستان ژیژکوف پراگ در جمهوری چک).
این مقاله در روزنامه آرمان، شنبه ۲ آذر ۹۲ چاپ شده است