بلاروس سرزمینی کوچک با ده میلیون جمعیت که با کشورهای روسیه، اوکراین، لهستان، لیتوانی و لتونی هم مرز می باشد. این کشور در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، استقلال خود را به عنوان جمهوری بلاروس در ۲۵ اوت ۱۹۹۱ اعلام کرد.

نمایشگاه کتاب فرانکفورت، بزرگترین رویداد ادبی خود را برگزار کرد و همچون سال های گذشته به طور سنتی و با حضور رئیس جمهور آلمان و اشخاص سیاسی و فرهنگی جایزه ادبی آلمان را به نویسنده ایی از بلاروس اهدا کرد.

این جایزه بیست و پنج هزار یورویی از سال ۱۹۵۰ همه ساله در نمایشگاه کتاب فرانکفورت برگزار می شود و جزء بزرگترین رویدادهای ادبی آلمان می باشد. انجمن ادبی کتاب فرانکفورت اعلام کرد: «این جایزه به نویسنده ایی اهدا می شود که با قلم خود زندگی و تجربیات احساسی، غم آلود و سخاوتمندانه از بلاروس، روسیه و اوکراین را ترسیم کرده است… وقایع غم انگیز از سرنوشت انسان هایی که درگیر فاجعه چرنوییل، جنگ شوروی در افغانستان و آرزوهای برآورده نشده برای صلح موثر در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را با بیانی ملموس.»

خانم «سوتلانا آلیکسیویچ» ( Svetlana Alexievich) نویسنده، روزنامه نگار و محقق ادبی از سوی انجمن ادبی کتاب فرانکفورت، برگزیده جایزه ادبی آلمان ۲۰۱۳ (German literary prize) شد.

سوتلانا متولد ۳۱ می ۱۹۴۸ در شهر اوکراین است. پدرش بلاروسی و مادرش اوکراینی است. وی در بلاروس بزرگ شده و پس از اتمام تحصیل از دانشگاه دولتی بلاروس در رشته روزنامه نگاری به عنوان معلم و روزنامه نگار مشغول به کار است.

سوتلانا به عنوان روزنامه نگار حرفه ای از سال ۱۹۷۶ در مجله ادبی Neman به مصاحبه و روایت شاهدان تلخ ترین حوادث مانند جنگ دوم جهانی، جنگ شوروی در افغانستان، سقوط اتحاد جماهیر شوروی و فاجعه چرنوییل پرداخت.

سال ۲۰۰۰، بلاروس را ترک کرد و به مدت یازده سال در پاریس، برلین و گوتنبرگ زندگی کرد. سال ۲۰۱۱ به رغم مخالفت با سیستم دیکتاتوری در بلاروس به اجبار برای زندگی به مینسک (پاتخت بلاروس) رفت.

سوتلانا آلیکسیویچ، اولین کتابش را با نام «صورت جنگ» در سال ۱۹۸۵ منتشر کرد. این کتاب به سرنوشت سربازان زن شوروی در جنگ دوم جهانی پرداخته شد و بارها و بارها تجدید چاپ و بیش از دو میلیون نسخه به فروش رفت.

کتاب «آخرین شاهدان» براساس خاطرات شخصی از زمان جنگ توصیف می کند. جنگ دیده را از طریق نگاه زنان و کودکان با توجه به سقوط جماهیر شوروی و احساس جدایی ناپذیر از ایدوئولوژی کومنیستی و پذیرفتن نظام جدید، توصیف می کند.

کتاب سومش با نام «پسران به شکل روی» که شامل مصاحبه با جانبازان جنگ شوروی در افغانستان است که انتشار این کتاب باعث شد در سال ۱۹۹۲ در دادگاه مینسک برای توضیح واقعیت های تلخ جنگ احظار شود.

کتاب های سوتلانا به عنوان یک واقعیت تاریخی به صورت ادبی شرح داده شده است. آثار منتشر شده او به صورت کتاب و مقاله براساس مصاحبه با صدها نفر از سربازان و خانواده های آسیب دیده از جنگ ها و به ویژه بحران هسته ایی در چرنوییل است. کتاب های سوتلانا در بسیاری از کشورهای جهان از جمله امریکا، انگلیس، آلمان، ژاپن، هند (به جزء ایران) به بیش از بیست زبان زنده منتشر و از سوی خوانندگان و منتقدین مورد تحسین و ستایش قرار گرفته است.

در کارنامه ادبی «سوتلانا آلیکسیویچ» جوایز ادبی مهمی را می توان دید. مانند جایزه ادبی اوستروسکی، اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۸۴)، جایزه ادبی فدین، اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۸۵)، جایزه پن تاچولسکی سوئد (۱۹۹۶)، جایزه پیروزی روسیه (۱۹۹۷)، جایزه فریدریش ایبرت (۱۹۹۸)، جایزه هردر (۱۹۹۹)، جایزه صلح اریش ماریا (۲۰۰۱)، جایزه منتقدان امریکا (۲۰۰۵)، جایزه ادبی اروپای مرکزی، لهستان (۲۰۱۱) و جایزه کتاب تجارت آلمانی (۲۰۱۳).

سوتلانا خود را یک نویسنده مستقل می داند و معتقد است «ترس» بخش بزرگی از زندگی انسان قرن بیست و یکم قرار گرفته است. «در واقع حادثه یازده سپتامبر می توانست در کشورهای دیگر هم رخ دهد. تصور کنید ایستگاه های اتمی استرالیا منفجر شود و باران رادیواکتیو به جان مردم بیفتد؛ چه اتفاقی رخ خواهد داد!؟ در واقع تمام جهان امروز ما در معرض خطر است. ترس بخش بزرگی از زندگی ما انسان های کره زمین را فرا گرفته است؛ روسیه نمونه ایی کوچک از تجربه تلخ مردم رنج کشیده است.»

«سوتلانا آلیکسیویچ» نویسنده شصت و پنج ساله و برگزیده جایزه ادبی کتاب آلمان معتقد است: «اگر شما به تمام تاریخ نگاه کنید، فکر نمی کنم جنایت ها و حمام خونی که چه قبل و چه بعد از فروپاشی شوروی توسط جلادان صورت گرفت، دیده باشید و کسی که باید سرزنش شود کیست!؟ و این تاریخ تلخ معاصر ماست که موضوع کتاب هایم است.»

مصطفی بیان

این مقاله در روزنامه آرمان، دوشنبه ۲۵ آذر ۹۲ به چاپ رسید