همسایه شمال غربی کشورمان، ترکیه کشوری کوهستانی و نسبتا پرباران است. ترکیه با نام امپراتوری عثمانی در چند قرن گذشته، بخش‌های بزرگی از خاورمیانه و جنوب خاوری اروپا را در دست داشت. تا اینکه پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی، جمهوری ترکیه به رهبری «مصطفی کمال پاشا آتاترک» در سال ۱۹۲۳تاسیس شد.

زبان رسمی ترکیه، ترکی (استانبولی) است که در گذشته (امپراتوری عثمانی)  با خط عربی نوشته می‌شد و از زمان تشکیل جمهوری ترکیه توسط آتاترک با خط لاتین نوشته می‌شود.

از نویسندگان برجسته و معروف ترکیه می توان آتیلا ایلهان، خالد ضیاء، عزیز نسین، سویم بوراک، خالد ادیب آدیوار، نازان بکیر اوغلو، رشاد نوری گونتکین، اورهان پاموک، لطیفه تکین، الیف شفق و یاشار کمال را نام برد؛ که از میان آنها «اورهان پاموک» (متولد ۱۹۵۲) نخستین نویسنده ترک است که توانست جایزه نوبل ادبیات ۲۰۰۶ را دریافت کند.

پاموک علاوه در کشور خود در چندین کشور جهان نویسنده بسیار نامداری است و رمان های قله سفید، زندگی نو، نام من سرخ و چهره پنهان از وی در سال های گذشته به فارسی برگردانده شد است.

در ترکیه بر خلاف کشور ما، آثار نویسندگان به شمارگان چند صد هزار جلد منتشر می شود؛ که از لحاظ اقتصادی نویسندگان ثروتمندی در ترکیه زندگی می کنند. طبق آخرین فهرست نویسندگان ثروتمند ترکیه، «عايشه كولين» در صدر نویسندگان ثروتمند ترکیه در سال ۲۰۱۱ و «اليف شفق» ديگر رمان نويس شناخته شده تركيه نيز پس از اين نويسنده قرار دارد.

الیف شفق (Elif Shafak) نویسنده چهل و دو ساله (متولد ۲۵ اکتبر ۱۹۷۱)، زنی زیبا و قد بلندی است. او یکی از نویسندگان شناخته شده در ترکیه و در خارج از ترکیه است.

الیف شفق در استراسبورگ فرانسه متولد شد. پدرش دیپلمات و استاد جامعه شناس است؛ به همین امر او در فرانسه، مادرید و عمان بزرگ شده است. شفق بعد از گذراندن دوران دبیرستان در استانبول، به دانشگاه علم صنعت استانبول راه یافت. او فارغ التحصیل از گروه روابط بین الملل در شرق میانه دانشگاه علم صنعت در استانبول، کارشناسی ارشد در موضوع مطالعات زنان و دکترا در علوم سیاسی است. او از سال ۲۰۰۶ به عنوان استادیار در گروه مطالعات شرق میانه در دانشگاه آریزونا در توسان مشغول به فعالیت و تدریس است.

الیف شفق نويسنده آثار پرفروش به دو زبان تركی و انگليسی است. كتاب‌های او به بيش از ۳۰ زبان زنده دنیا (به جز فارسی) ترجمه شده‌اند. او تاکنون ۱۲ كتاب در كارنامه‌ اش دارد كه هشت عنوان از آنها رمان هستند. رمان «عشق» او كه با نام «چهل قانون عشق» در سال ۲۰۱۰ در امريكا منتشر شد؛ از پرفروش ترین رمان ها اوست.

شفق دو رمان به زبان انگليسی نوشته كه به خاطر اشاره به نسل‌كشی ارمنيان در رمان دومش به نام «حرامزاده استانبول» از سوی دادگاه‌های تركيه به جرم «اهانت به ترک بودن» متهم شد و به همراه مترجم و ناشر به سه سال زندان محکوم شدند که در ۲۱ سپتامبر ۲۰۰۶ به‌خاطر كمبود مدرک و شواهد، پرونده او از نو بسته شد.

اولین رمان او Bnhan (1998) است که موفق به دریافت جایزه ادبی مولانا شد. از آثار منتشر شده الیف شفق می توان به شهر آینه (۲۰۰۰)، آداب و رسوم (۲۰۰۴ انگلیسی)، کاخ (۲۰۰۵)، زل زل نگاه کردن (۲۰۰۵)،  پدر و بچه سرراهی (۲۰۰۷)، شیر سیاه (۲۰۰۷)، عشق (۲۰۰۹) و کاغذ آب نبات (۲۰۱۰)  و چندین مقاله در روزنامه «زمان» و ماهنامه «تمپو» اشاره کرد.

الیف معتقد است که از طریق هنر داستان سرایی ما به یکدیگر متصل می شویم. او می گوید: «من در هر کجا و در همه جا می توانم بنویسم. برخی از رمان هایم در فرودگاه های بین المللی، در قطار، در هتل های کوچک، رستوران ها، خوابگاه… در همه جا به جز دفتر شسته و رفته و تمیز کارم. این تنها جایی است که نمی توانم بنویسم!» منتقدان، الیف شفق را به عنوان «متمایز در ادبیات ترک و جهان معاصر» می دانند. نام مستعار شفق در داستان هایش «Safak» به معنی «سپیده دم» نام مادر اوست.

الیف شفق در یک مصاحبه گفت: « درست مانند عشق، ادبیات به ما اتصالات را در جهان نشان می دهد. مانند کسی است که در پاکستان زندگی می کند و بر کسی که در کانادا زندگی می کند تاثیر می گذارد. غم و اندوه از یک نفر می تواند کل بشریت را اندوه کند. شادی یک نفر می تواند به لذت ادبیات و هنر کمک کند.»

الیف با وجود اینکه در خانواده مذهبی و روحانی رشد نکرده است اما به دلیل علاقه بسیار به مولانا و اشعارش، از دوران دانشجویی به تصوف روی آورد. او در این مورد گفته است: «من احساس می کردم توسط نیروی مغناطیسی نسبت به مولانا کشیده می شوم. در ابتدا بیشتر پیگیری معنویت و تفکرش بودم. اما در آن زمان این پیگیری و اشتیاق از ذهنم به قلبم منتقل شد. این عامل باعث شد شروع به نوشتن اولین رمانم کنم. من می خواستم نشان بدهم که چگونه یک شاعر و فیلسوف که در قرن سیزدهم میلادی زندگی می کرد می تواند در افکار زندگی مدرن قرن بیستم و یکم نفوذ کند.»

او علاقه بسیار به خواندن رمان های فلسفی دارد. ولی سعی می کند با بسیاری از سبک های مختلف ادبی آشنا شود. رمان های گابریل گارسیا مارکز، تولستوی، داستایوسکی، جویس کارول اوتس، ادگار آل پو، ویلیام بلیک و بالزاک در مراحل مختلف از زندگی او را تحت شعاع قرار داده است.

الیف شفق معتقد است که آزادی بیان به عنوان یک ارزش جهانی است که باید در هر کشور حاکم باشد و هرگونه محدودیتی که بر آزادی بیان وجود دارد، باید برداشته شود و تنها چیزی که او در موردش محتاط است گفتمان نفرت، نژادپرستی، خشونت و بیگانه ستیزی است.

در کارنامه پربار الیف شفق می توان به جوایزی معتبر مانند جایزه IMPAC جایزه ادبی دوبلین ۲۰۰۶ برای رمان عشق، جایزه بین المللی روزنامه نگاری ایتالیا (۲۰۰۶)، جایزه بهترین رمان سال ترکیه (۲۰۰۶) برای زل زل نگاه کردن، جایزه ادبی لندن (۲۰۰۸) برای حرامزاده استامبول، جایزه Marka ترکیه (۲۰۱۰) و نشان شواليه ادبيات و هنر فرانسه (۲۰۱۲) اشاره کرد.

امسال الیف شفق علاوه بر دریافت جایزه ادبی ریلِی ترکیه ۲۰۱۳ (Prix Relay) در جشنواره جایزه داستان های زنان مورد تقدیر قرار گرفت.

در حال حاضر او به همراه همسرش و دو فرزندش (یک دختر متولد ۲۰۰۶ و یک پسر متولد ۲۰۰۸) زندگی می کند و وقت خود را بین استانبول و لندن تقسیم می کند.

مصطفی بیان      

 این مقاله در روزنامه آرمان / شماره۲۳۶۵ /  شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۲  به چاپ رسید