هایدی دختر بچه ای است که پس از مرگ پدر و مادرش، نزد خاله جوانش زندگی می کند. اما اینک خاله «اتی» او را نزد پدربزرگش می برد تا خود به فرانکفورت برود. پدربزرگ هایدی در کلبه ای واقع در کوه های نزدیک یک دهکده، به تنهایی روزگار می گذراند. او مرد اخمو، عصبانی و گوشه گیری است که با هیچ کس رابطه ندارد. پدربزرگ دو بز دارد که نوجوانی به نام «پیتر» آنها را به چرا می برد. با این همه، آمدن هایدی به آن جا باعث خوشحالی پیرمرد می شود. زیرا هایدی شباهت فراوانی به پدرش دارد و این امر مایه دلخوشی پیرمرد می شود.

هایدی، دختری شاداب و مهربان است و حالا که مجبور می شود مدتی در کوهستان، نزد پدربزرگش سپری کند، اوقاتش را با خوشی در کوهستان می گذراند. او با «پیتر» دوست می شود و همراه پیتر به چراگاه می رود و در میان طبیعت با گل ها و سبزه ها و پرندگان اوقات خوشی را می گذراند و از بودن در کوهستان لذت می برد.

هایدی با مادربزرگ پیتر آشنا می شود و میان او و مادربزرگ پیتر انس و الفتی حاصل می گردد. درپی ماجراهایی سبب می شود پدربزرگش از انزوا خارج شود و با اهالی روستا رابطه برقرار سازد.

مدتی بعد هایدی به همراه خاله« اتی» به  شهر فرانکفورت می‌رود تا با دخترک معلول و ثروتمندی به اسم «کلارا» همبازی شود. کلارا مادرش را در یک تصادف از دست داده و خودش نیز از ناحیه پا معلول شده  از سوی دیگر پدرش که به تجارت مشغول است ناگزیر اغلب ایام سال را در سفر می‌گذراند از همین رو کلارا برای فرار از تنهایی به همدم و هم صحبتی نیاز دارد به همین امر هایدی به شهر می رود تا دوست و همدم «کلارا» شود. در آن جا او و کلارا به شدت به هم علاقمند می شوند به طوری که سخت‌گیری‌های سرپرست کلارا یعنی دوشیزه روتن مایر هم نمی‌تواند در این دوستی خللی ایجاد کند. هایدی به رغم آنکه توانسته است روحیه کلارا، دخترک غمگین مرد ثروتمندی به نام آقای «رسه مان» را تغییر دهد به تدریج خود بیمار و بستری می شود. سرانجام به توصیه پزشک به کوهستان، نزد پدربزرگ خود باز می گردد. بدین ترتیب سلامتی و نشاط خود را باز می یابد.

مدتی بعد کلارا نیز در کوهستان به او می پیوندد و اندکی از توانایی اش را باز می یابد به طوری که قادر می شود چند قدمی راه برود.

داستان هایدی، دختر روستایی در روستایی در سوئیس، نام یک رمان اثر «یوهان اشپیری» (Johanna Heusser) نویسنده سوئیسی است. این رمان به زندگی دختر نوجوانی می‌پردازد که در آلپ سوئیس نزد پدربزرگ خود زندگی می‌کند. این داستان نخستین بار در سال ۱۸۸۰ در قالب کتابی با نام «برای بچه‌ها و آنهایی بچه‌ها را دوست دارند» نوشته شد. دو کتاب دنباله این داستان به نام‌های« هایدی بزرگ می‌شود» و «بچه‌های هایدی»  نوشته شدند.

رمان هایدی، با ديدی روانشناسانه به نگارش در آمده است. داستان مناسب، شخصیت های دوست داشتنی، زندگی ساده و سالم خانواده ها، دوستی و فداکاری و در نهایت مهربانی و عشق از ویژگی های شاخص داستان خانم یوهانا اشپیری است که می توان از آن نام برد. در این داستان خواننده شاهد مسائل رواشناسانه کودکان و بزرگسالان، سیستم آموزش و پرورش و مخالف پدربزرگ به رفتن هایدی به مدرسه، دلتنگی هایدی به کوهستان و آزادی و هوای تازه آنجا، انس و الفت و ارتباط دوستی و مهربانی شخصیت های داستان با یکدیگر از نشانه های مثبت داستان است که  ناخداگاه حس خوبی به خواننده می دهد.

خانم «یوهان اشپیری» در۱۲ ژوئن ۱۸۲۷ (۲۲ خرداد) در هیرزل سوئیس در یک خانواده پرجمعیت متولد شد. در سال ۱۸۵۲ با وکیلی به نام برنهارد ازدواج کرد که ثمره ازدواج آنها پسری به نام برنارد بود.

اولین کتاب او به نام «برگ در مزار» در سال ۱۸۷۱ منتشر شد و در سال های  بعد داستان های دیگری برای بزرگسالان و کودکان نوشت. در میان آثارش کتاب هایدی با موفقیت بسیار از سوی خوانندگان مواجه شد.

کتاب ‌های هایدی از معروف‌ترین آثار ادبیات سوئیس در جهان به‌شمار می‌روند. این اثر افزون بر شهرت جهانی در ایران نیز بسیار مشهور است. هایدی تاکنون  به پنجاه زبان زنده دنیا و در حدود بیست بار به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده ‌است. تاکنون فیلم‌ها، مجموعه‌های تلویزیونی، انیمیشین و بازی‌های ویدیویی زیادی بر پایه داستان هایدی ساخته شده‌اند. همچنین یک منطقه توریستی در سوئیس به نام «هایدی‌لند» نام‌گذاری شده‌ است.

از مهمترین فیلم های سینمایی به تصویر کشیده شده می توان به ۱۹۲۰ (فردریک تامسون / امریکا)، ۱۹۳۷ (آلن دوان / امریکا)، ۱۹۵۲ (لوئیجی کومنسین / امریکا)، ۱۹۶۸ (دلبرت مان / امریکا)، ۱۹۹۳ (رودرس مایکل ری / امریکا)، ۱۹۹۵ (توشیوکی هیروما / امریکا)، ۱۹۹۸ (آلن جاسپون / آلمان)، ۲۰۰۱ (مارکوس امبودن / آلمان)، ۲۰۰۵ (پل مارکوس / انگلیس) اشاره کرد.

«یوهان اشپیری» نویسنده داستان‌های کودکان بود که بیشتر به خاطر نگارش رمان هایدی مشهور است. او در سال ۱۸۸۴ در اثر یک حادثه دلخراش همسر و تنها فرزندش را از دست داد و از آن زمان با نوشتن داستان های بسیار به انجام کارهای خیریه اختصاص داد.

«یوهانا اشپیری» در ۷ ژوئیه سال ۱۹۰۱ در زوریخ سوئیس چشم از جهان فرو بست. در سال ۲۰۰۱  همزمان با یکصدمین سالگرد درگذشت خالق رمان هایدی، سکه های یادبودی به ارزش ۲۰ فرانک سوئیس از طرف انجمن ادبی سوئیس منتشر شد و همچنین به احترام او تمبر پستی یادبودی چاپ گشت.

مصطفی بیان

این یادداشت در روزنامه آرمان چهارشنبه ۲۱ خرداد ۹۳ به چاپ رسید

آثار کلاسیک ادبی، میراث ماندگار و بی مرز فرهنگ و هنر بشری به شمار می روند. این آثار تقریبا به همه زبان های زنده دنیا ترجمه شده است و به خاطره های جهان پیوسته اند.

«کلبه عموتم»، برای بیشتر ما اسم آشنایی‌ست. اکثر ما حداقل یک ‌بار درباره موضوع و اهمیت آن شنیده‌ایم. داستان این کتاب، درباره زندگی تلخ و غم‌انگیز بردگان است. بردگانی که با گذشت زمان، معنای آزادی را از یاد برده‌اند و خود را محکومینِ ابدیِ این زندگی رقت ‌بار می‌دانند. عمو تام (عمو تُم) نام یکی از همین انسان‌هاست. برده‌ای مؤمن و فداکار که همیشه به خدای خود ایمان دارد و در هیچ شرایطی وجود او را انکار یا از او شکایتی نمی‌کند؛ بلکه همیشه او را شکر می‌کند و توکلش را به او از دست نمی‌دهد. سرنوشتِ تلخِ عموتام از جایی شروع می‌شود که اربابش، شلبی، مجبور به فروش او می‌شود. تام مجبور به ترک خانواده و فرزندانش می‌شود تا با ارباب جدیدش راهیِ شهر و دیاری دیگر شود. در این مسیر، او با دختر کوچکی به نام ایوانجلین سنت کلارا آشنا می‌شود و در یک اتفاق جان او را نجات می‌دهد. پدر ایوا، به خاطر مهر و محبتی که دخترش نسبت به تام داشته، او را از اربابش می‌خرد. زندگی تام تا زمانی که ایوا و پدرش پشتیبانِ او بودند به خوبی می گذشت، اما این آرامش، دیری نپایید و ایوانجلین می‌میرد، و کمی بعد پدرش نیز در جریان یک زد و خورد زخمی مهلک برمی‌دارد. برده‌ها را می‌فروشد و تام بیچاره به دست سیمون لگری خشن می‌افتد که او را به کشتزار پنبه خود می‌برد تا از او یک مراقب بسازد. تام از بدرفتاری با برادرانش سرباز می‌زند، و به نیروی ایمانش، جرئت می‌کند با اربابش به مقابله برخیزد. ارباب خشمگین می‌شود و او را تا سرحد مرگ می‌زند. هنگامی که پسر ارباب سابق تام موفق می‌شود پس از جستجوهای فراوان، وی را بیابد تا نجاتش دهد و او را به میان خویشانش بازگرداند.، تنها آخرین کلمات او را می‌شنود که روی لبانش به سردی می‌گراید: کلمات عشق و بخشش. اما درسی که تام می‌دهد به هدر نمی‌رود و پسر جوان، چون به خانه باز می‌گردد، همه بردگان پیشین خود را آزاد می‌کند.  در کنار زندگی عموتام، ما زندگی بردگان دیگری را هم دنبال می‌کنیم و می‌بینیم که آن‌ها چه‌طور بر سر آزادی چیزی که حق مسلّم هر انسانی است می‌جنگند و در برخی مواقع حتی جان خود را هم از دست می‌دهند.

خانم «هريت بيچر استو» (Stowe Harriet Beecher)  از نامی ترین نویسندگان ادب پایداری سیاهان در آمریکا، در ۱۴ ژوئن ۱۸۱۱ (۲۴ خرداد) در «قريه ليچفيلد» در استان كنتاكی در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. او هفت برادر و دو خواهر داشت. برادرانش همگی وارد خدمات مذهبی شدند و خواهر بزرگترش مدير يک دبستان بود. هريت در سيزده سالگی در مدرسه خواهرش به تدريس پرداخت. او در ۲۱ سالگی به همراه خانواده‌اش به اوهيو سفر كرد و در آنجا نيز به تدريس مشغول بود. در ضمن به فراگيری زبان های فرانسه، ايتاليايی و لاتين و آموزش نقاشی نيز مشغول شد. وی در اين سال ها از نزديک شاهد زندگی سياهان و ظلمی كه بر آنان می‌رفت بود. در سال ۱۸۳۶ هريت با كشيشی بنام «كالوين استو» ازدواج كرد. آنها زندگی خود را با فقر آغاز كردند و صاحب هفت فرزند شدند. با اين وجود هريت زندگی فعالی داشت و برای چند روزنامه مقاله می‌نوشت. در سال ۱۸۵۱ در مطبوعات بحث گرم و پرشوری درباره آزادی برده‌ها مطرح بود. در همين هنگام عده‌ای از دوستان هريت به او پيشنهاد كردند كه درباره زندگی برده ‌ها داستانی بنويسد و او دست به كار تأليف اين كتاب شد كه در سال ۱۸۵۱ فصل اول آن منتشر شد.

هنگامی که فصل اول رمان را به روزنامه « نشنال اِرا» فرستاد که طرفدار لغو بردگی بود، فکر نمی‌کرد داستان این‌قدر طولانی شود، اما در پی استقبال زیاد خوانندگان، هم‌چنان به نوشتن آن ادامه داد.

«کلبه عموتم»، در سال ۱۸۵۲  به صورت کتاب منتشر شد و در عرض نه ماه، صد و پنجاه هزار نسخه آن فروش رفت. طوری‌ که چاپخانه‌ های ابتدایی آن دوران مجبور بودند شبانه‌روز کار کنند تا کتاب را به موقع به دست مشتریان برسانند. هريت كه در زمان انتشار كتاب زنی چهل ساله و گمنام بود پس از انتشار چاپ نخست كتاب نويسنده سرشناس و مشهوری شد و كتابش در سراسر جهان طرفدار پيدا كرد. او پس از تأليف «كلبه عمو تم»، كتاب های ديگری نيز نوشت كه هيچ كدام به اندازه «كلبه عمو تم» شهرت جهانی نيافتند.

خانم «هريت بيچر استو» بیش از بیست کتاب از جمله رمان، سه خاطرات سفر و مجموعه مقالات و نامه ها به یادگار گذاشت؛ از جمله مروارید جزیره (۱۸۶۲)، سالخوردگان شهر (۱۸۶۹)، پیشی کوچولو بید مجنون (۱۸۷۰)، بایرون بانوی توجیه (۱۸۷۰)، همسر من و من (۱۸۷۱)، پینک و استبداد سفید (۱۸۷۱)، زن در گذر تاریخ مقدس (۱۸۷۳)، برگ نخل بادبزنی (۱۸۷۳)، ما و همسایگان ما (۱۸۷۵). هريت با تأليف شاهكار خود «كلبه عمو تم» كوشيده است زندگی غم‌ انگيز و ذلت ‏بار سياهان را نشان دهد و از آزادی آنان دفاع كند. قدرت خلاقیت و استعداد تنظیم وقایع داستان، خاصه حس انسان­دوستی که در سراسر کتاب به چشم می­خورد، موجب پیدایش جنبش های ضد بردگی شد و نویسندگان را بر آن داشت تا به پیروی از هریت استو که اولین بار جرأت مطرح ساختن چنین موضوعی یافته بود، کتاب هایی بنویسند.   

«کلبه عمو تم»  کتابی است با موضوع ضد برده ‌داری و تاثیر زیادی بر روی موضوع آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و برده‌ داری در آمریکا گذاشت. این کتاب پرفروش ترین کتاب داستان در قرن نوزدهم و دومین کتاب پرفروش بعد از انجیل بود و در چاپ اول ۳۰۰ هزار عدد از آن فقط در آمریکا فروش رفت.

خانم هريت بيچر استو، نویسنده محبوب جهان، رمان معروفش  به بیش از  سی زبان زنده دنیا ترجمه شده است. همچنین شرکت های معتبر فیلم سازی جهان از آن فیلم های متعددی در قالب سریال تلویزیونی، سینمایی و کارتون انیمیشن با نام های مختلف با ایفای نقش هنرمندان و کارگردانان بنام و مشهور جهان به تصویر کشیده شده اند. مانند ۱۹۱۴ (رابرت ویلیام دیلی / آمریکا)، ۱۹۱۸  (جی. سرل داولی / آمریکا)، ۱۹۲۷ (هری هرس / کانادا)، ۱۹۷۶ (آل آدامسون / آمریکا)، ۱۹۸۷ (استن لدن / آمریکا).

پس از ۹ سال از انتشار کلبه عمو تم و در سال ۱۸۶۱، جنگ داخلی آمریکا آغاز شد که سرانجام آن صدور فرمان لغو بردگی بود. وقتی «آبراهام لینکلن» (رئیس جمهور وقت امریکا)  در ابتدای جنگ داخلی آمریکا با «هریت بیچر استو» دیدار کرد. از او نقل شده ‌است که گفت: «او زن کوچکی است که جنگ بزرگی به راه انداخته‌است».  خانم «هريت بيچر استو» از نامی ترین نویسندگان ادب پایداری در آمریکا در اول ژوئیه سال ۱۸۹۶ در هارتفورد، کانتیکات در گورستان تاریخی در آکادمی فیلیپس در «ماساچوست» به خاک سپرده شد. در حالي كه سودجويان ستمگر را كه حيات هزاران موجود انسانی را فدای منافع شخصی خود می‏كردند رسوا كرد و قلوب نجيب و شريف انسان های عادل را عليه آنان به خشم و طغيان درآورد.

مصطفی بیان

این یادداشت در روزنامه آرمان دوشنبه ۲۶ خرداد ۹۳ به چاپ رسید

اگر بخواهیم بر اساس شخصیت اصلی داستان حس و حال داستان کوتاه یا رمان را حدس بزنیم، نشانه های خیلی زیاد به ذهن شما خطور می کند.

روشی که «هنری جیمز» نویسنده امریکایی – بریتانیایی (۱۹۱۶ – ۱۸۴۳) برای نشان دادن شخصیت به کار می برد، این بود که شکل صورت افراد یا مجموعه ی خصوصیات فردی را نشان می داد و دوست داشت شخصیت هایش را در حین عمل ببیند و مطمئن بود که این گونه افراد باید موجوداتی مخصوص و بسیار جالب توجه باشند. آنها جلوی او زنده و جاندار می ایستادند و او آرزو می کرد که طبیعت ایشان را تا آن جا که می توانست نشان بدهد.

نخستین کاری که هنری جمیز انجام می داد این بود که نوعی زندگینامه برای هر یک از شخصیت های داستانی اش و هر چیزی را که آنها انجام داده اند و در طول داستان برایشان اتفاق افتاده است، یادداشت کند. همچون پلیس ها برای هر جنایتکاری و برای هر یک از شخصیت های یک پرونده توضیحی روشن دارند.

در تشخیص خوبی یا بدی شخصیت های داستانی، خواننده بهتر از منتقد ادبی می تواند در تحلیل شخصیت های ادبی به نویسنده کمک کند و شاخص های درونی یک شخصیت ممتاز ادبی برای تفکیک یک اثر خوب از بد ثبت و ماندگار کند. نمونه هایی از این شخصیت های ممتاز ادبی در ادبیات داستانی وجود دارند.

نویسنده باید حرکت خلق شخصیت های داستانی اش را در خلال نوشتن کنترل کند. همان گونه که یک نقاش هر از چند گاه چند قدم از تابلوی نیمه تمامش عقب تر می رود و نگاه عمیق به نتیجه ی کار خود می اندازد. نویسنده هم باید پس از جوشش درونی و نوشتن داستان، مدتی آن را کنار می گذارد و بعد به عنوان یک خواننده اثر خود را می خواند.

مبانی نظری داستان نویسی نشان می دهد که این شیوه کم و بیش خسته کننده است؛ به خصوص وقت هایی که نویسنده های تازه کار از آن استفاده می کنند. البته ناگفته نماند که این شیوه اگر توسط نویسنده ای ریزبین و کهنه کار مورد استفاده قرار بگیرد، می تواند موثر واقع شود. در داستان بلند و یا رمان وقتی نویسنده می خواهد شخصیت ها داستانی اش را معرفی کند این شیوه مفید و مناسب است. حتی این شیوه در داستان کوتاه هم می تواند موثر باشد؛ مانند داستان های کوتاه «سینکلر لوییس» داستان نویس امریکایی (۱۹۵۱ – ۱۸۸۵) که گاه تک جمله های توصیفی خوبی به چشم می خورد.

به نظر من زنده کردن شخصیت های داستانی نوعی اعجاز است. آن چه واقعا روی زنده  شدن شخصیت های داستانی تاثیرگذار است، «تخیل» است. منظورم شکل خاصی از تخیل است که به شما اجازه می دهد خودتان را جای دیگری بگذارید. می شود این طور گفت که نویسنده برای خلق شخصیت داستانی باید نقش او را در ذهنش بازی کند.

پیرل هاگریف گفته است: «سعی کنید متوجه شوید که شخصیت داستان هایتان چه احساساتی دارد و بعد اگر می توانید همراهش رنج کشید یا لذت ببرید. اگر احساس همدردی کمی با او دارید کنار بگذاریدش و با شخصیت های شبیه خودتان شروع کنید. برای این که سراغ شخصیت های دیگر بروید، فرصت زیاد است.»

رمان کلیدر نوشته ی محمود دولت آبادی و رمان شوهر آهو خانم اثر علی محمد افغانی با چنین روشی نوشته شده است. محمد علی افغانی در رمانش در عین حال که با صراحت از خصوصیات خلقی و روحی شخصیت های رمان صحبت می کند، شخصیت ها را در حین عمل و در برخورد با حوادث نیز نشان می دهد.

ارائه صریح شخصیت ها با یاری گرفتن از شرح و توضیح مستقیم، یکی از شیوه های شخصیت پردازی است. اما این روش هرگز نمی تواند به تنهایی در داستان به کار برود. اگر داستانی در کار باشد شخصیت باید عمل کند اگر عمل نکند و نویسنده به همین تشریح و تفسیر کفایت کند داستان شکل مقاله و گزارش پیدا می کند و آن موقع خواننده از داستان راضی و متقاعد نمی شود. به قول تولستوی گرفتار چاقی مفرط اندام می شود و به جای عضله، لایه در لایه چربی جمع می کند.

مصطفی بیان   

این یادداشت در هفته نامه چلچراغ، شنبه ۲۷ اردیبهشت به چاپ رسید

«افسانه» از تخیل نویسنده شکل می گیرد و بیشتر به عالم درک انسانی محدود می شود. برخی از نویسندگان یونانی از جمله «استرابون» در آثار خود اشاره کرده اند که داستان ها و افسانه های مربوط به پهلوانان در دوران مادها، شعرا و نوازندگان، آن را در قالب شعر و آواز می خواندند و یا در دوران هخامنشیان داستان سرایانی وجود داشته اند که داستان های پهلوانی و حماسی را شفاهی نقل می کردند. در دوره اشکانیان این وظیفه بر عهده گروهی به نام «گوسان» و در دوره ساسانیان به نام «خنیاگران» گذاشته شد که داستان ها و افسانه ها را به همراه موسیقی  و شعر می خواندند. در دوره حکومت انوشیروان (خسرو اول) تمام افسانه های قدیمی که به صورت شفاهی در یادها باقی مانده بود به همراه نوشته های یونانیان به زبان پهلوی ترجمه شد. اما در پایان حکومت ساسانیان، نویسندگان و دانشمندان ایرانی مسلمان بر آن داشت تا نهضتی موسوم به «نهضت ترجمه» را از قرن دوم هجری در ایران پایه گذاری کنند و مهم ترین آثار به زبان پهلوی و سریانی را به عربی ترجمه و آنان را از خطر نابودی نجات دهند. یکی از مهم ترین کتب داستانی ترجمه شده از زبان پهلوی به عربی، کتابی بود تحت نام «هزار افسان» یا همان هزار و یک شب که از زبان «شهرزاد» خردمند و داستان سرا، برای یکی از پادشاهان ایرانی سخن گشوده شده است.

داستان ها و افسانه های آریایی، پس از ترجمه به زبان عربی بسیار مورد توجه اعراب قرار گرفت. از معروف ترین داستان های هزار و یک شب که در نسخه های قدیمی عربی وجود دارد؛ افسانه «سندباد»، ««علاء الدین و چراغ جادو» و «علی بابا و چهل دزد بغداد» است.

«افسانه تمثیلی»، اغلب قصه کوتاهی است درباره ی حیوانات که از آن با عنوان «افسانه ی حیوانات» نیز یاد شده است. مثلا قهرمانان به صورت حیواناتی با خصوصیات ممتاز و پسندیده یا شخصیت های شریر با صفات ناپسند و نکوهیده ظاهر می شوند. از نمونه های ممتاز و معروف افسانه های تمثیلی کتاب «کلیله و دمنه» است.

کلیله و دمنه کتابی‌است از اصل هندی که در دوران ساسانی به فارسی میانه ترجمه شد. کلیله و دمنه کتابی پندآمیز است که در آن حکایت های گوناگون (بیشتر از زبان حیوانات) نقل شده‌است. نام آن از نام دو شغال با نام های کلیله و دمنه گرفته شده ‌است. بخش بزرگی از کتاب اختصاص به داستان این دو شغال دارد. اصل داستان‌های آن در هند و در حدود سال‌های ۱۰۰ تا ۵۰۰ پیش از میلاد به وقوع می‌پیوندند.

«افسانه پریان»، قصه های است درباره ی پریان، دیوها، جن ها و دیگر موجودات مافوق طبیعی  جادوگرانی که حوادثی شگفت آور و خارق العاده را می آفرینند و در زندگانی افراد بشر اغلب از بدجنسی و گاه از مهربانی تغییراتی به وجود می آورند. بعضی منشا قصه های پریان را کتاب «هزار و یک شب» دانسته اند.

«افسانه پهلوانان»، قصه هایی است که در آنها از نبرد میان پهلوانان و قهرمانان واقعی و تاریخی  و افسانه ای صحبت می شود؛ مانند «سمک عیار»، «اسکندر نامه» و «ابومسلم نامه».

داستان های «سمک عیار» به دست فرامرز بن خداداد بن عبدالله کاتب ارجانی از زبان یک راوی به نام«صدقه ابوالقاسم» جمع‌آوری شده است. شخصیت اصلی این کتاب پهلوانی نام‌آور به نام سمک عیار است که در طی ماجراهایی با خورشید شاه سوگند برادری می‌خورد. بیشتر شخصیت‌ها و قهرمانان این کتاب نام‌های ایرانی دارند.

تالیف داستان افسانه ای «اسکندرنامه ی نقّالی» را به «منوچهرخان حکیم» منسوب می دارند که دقیقا مشخص نیست چه کسی بوده است. این داستان را یکی از مفصل‌ترین و پرتنوع‌ترین قصه‌های عامیانه چند سده ی اخیر به زبان فارسی دانسته‌اند. در داستان «اسکندرنامه نقالی»، اسکندر یک پهلوان مسلمان معرفی می شود که با دشمنان و کافران و یا دیو و جادو به مبارزه می پردازد.

مصطفی بیان

این یادداشت در روزنامه آرمان، شنبه ۳ خرداد ۹۳ به چاپ رسید

محمود دولت آبادی و مارک توین دو نویسنده محبوب و مورد علاقه من هستند. اگر از من بپرسند که بگویم دو نویسنده نابغه ی ایرانی و غیر ایرانی نام ببرم فکر می کنم این دو تنها اسمی است که در ابتدا به ذهنم خطور می کند. دو نویسنده که چهره شان در چند نما شبیه هم هستند، با لباس های منحصر به فرد و البته با یک سبیل پیچ و تاب دار که قیافه شان را به هم نزدیک می کند.

این دو چه مستقیم و چه غیر مستقیم بر تمام نویسندگان که از روزگار آنها پیدا شدند اثر گذاشتند. نویسندگی از نظر این دو نویسنده به عنوان یک فعالیت بسیار مهم محسوب می شود. دولت آبادی این طور می گفت نوشتن برای من همواره با درد و رنج همراه بوده‌ است.

دولت آبادی سال هاست که به «نماد نویسنده ایرانی» تبدیل شده است از سال ۶۳ که جلد کامل رمان کلیدر منتشر شد.  او از روستای دولت آباد سبزوار برخاست بی آنکه تحصیلاتش را به پایان ببرد. خود معلم خود شد. او این طور می گفت من در زندگی ادبی‌ ام هیچ استادی نداشته‌ام. استادهای من، مترجم‌هایی بوده‌اند که آثار بزرگان ادبیات را ترجمه کرده‌اند. سال ‌هایی که کارگری کرد و مشاغل مختلفی از کارِ روی زمین تا حروف چینی، سلمانی؛ و سال‌هایی که نشست و بی‌وقفه نوشت. همه‌ و همه برای رسیدن به نقطه‌ای بود که اکنون به آن رسیده است؛ «نویسنده بزرگ ایران».

سمیوئل لنگهورن کلمنز (مارک تواین) سی سال قبل از تولد دولت آبادی در کنتیکت امریکا درگذشت. پدر سیموئل قاضی بخش و تاجر کوچکی بود. مردی قوی با یک شغل نسبتا جدی. سیموئل مثل هر پسرهای دیگر به مدرسه رفت اما در دوازده سالگی با فوت پدرش مجبور شد در چاپخانه ی محلی پادویی کند. بعد از مدتی کوتاه به نزد برادرش رفت و در روزنامه ایی که برادرش اوریون راه انداخته بود ابتدا حروفچین و سپس چاپی شد. در جوانی شروع به داستان نوشتن کرد و اولین داستان کوتاهش را در سن ۳۵ سالگی نوشت.

محمود دولت آبادی در ۲۸ سالگی اولین مجموعه داستانی اش را منتشر کرد. تا آن روز چیزی چاپ نکرده بود. بالاخره این دو نویسنده بعد از چاپ رمان های «کلیدر» و «ماجراهای هاکلبری فین» کتاب های قابل توجهی از آب درآمد و به عنوان نویسنده موفق و محبوب کشورشان معرفی شدند.

کتاب های مارک تواین با گذشت بيش از یکصد سال تا به امروز مدام توسط  شرکت های مختلف انتشاراتی در سراسر جهان بدون حذف یک کلمه چاپ و منتشر  و حتی بر اساس داستان هایش توسط شرکت های معتبر فیلم سازی جهان از آن فیلم های متعددی در قالب سریال تلویزیونی، سینمایی و کارتون انیمیشن با ایفای نقش هنرمندان و کارگردانان بنام و مشهور جهان به تصویر کشیده می شود. تندیس و نمادهای بزرگی از او و شخصیت های داستانی اش در پارک ها، کتابخانه ها و دانشگاه های معتبر جهان نصب می گردد. رئيس جمهور وقت آمريكا در هنگام فوت مارک تواین، ضمن صدور اعلاميه ای رسمی، درگذشت نویسنده کشورش  را ضايعه ای بزرگ می خواند.

همه ی این حرف ها را زدم تا این را بگویم: «قدردان نفس ها و قلم نویسنده هفتادو چهار ساله، بزرگ کشورمان باشیم».

مصطفی بیان

این یادداشت در روزنامه آرمان / چهارشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۳/ شماره ۲۴۴۶ به چاپ رسید